Nhiệt độ là một trong những yếu tố môi trường tác động nhiều đến đời sống của tôm/cá, nó gắn liền với hoạt động sinh lý, sinh thái và nhu cầu dinh dưỡng.
Khi nhiệt độ tăng quá trình trao đổi chất trong cơ thể tôm/cá cũng tăng lên dẫn đến nhu cầu protein, năng lượng cũng tăng theo và làm ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa của tôm/cá. Mặc dù lượng thức ăn lấy vào tăng lên theo nhiệt độ nhưng men tiêu hoá trong đường ruột chỉ ở một giới hạn nhất định nên thức ăn sẽ khó được hấp thu tốt dẫn đến tiêu tốn thức ăn nhiều mà hiệu quả không cao.
Ngược lại, khi nhiệt độ giảm dưới khoảng tối ưu, cả tôm và cá đều không đòi hỏi một lượng thức ăn lớn mà chỉ cần đủ để duy trì cơ thể thôi nên tôm sẽ kéo dài thời gian lột xác cũng như cá trở nên chậm lớn. Vì vậy, trong quá trình nuôi, người dân cần theo dõi chặt nhiệt độ nước và điều chỉnh lượng thức ăn thích hợp, tránh gây lãng phí và ô nhiễm môi trường nuôi. Đồng thời phối hợp phòng chống dịch bệnh cho tôm cá khi thời tiết thay đổi để mang lại hiệu quả cao nhất.
Một số lưu ý cho nuôi thuỷ sản khi nhiệt độ thấp:
1. Chuẩn bị ao, thả giống:
• Ao cá/tôm trong mùa lạnh cần được chọn ở nơi khuất gió là tốt nhất, bờ ao chắc chắn và có thể giữ mực nước ổn định cao >2m nhằm tránh cho nhiệt độ nước thay đổi nhanh, liên tục làm ảnh hưởng đến sức khỏe tôm cá. Ở một số khu vực đón gió mùa Đông Bắc liên tục, có thể làm đáy ao phía Đông Bắc sâu hơn và cần che bạt tránh gió trên bờ ao. Khi gió lạnh về, khu vực bờ này sẽ ấm hơn và cá sẽ tập trung nhiều hơn.
• Chỉ thả giống khi nhiệt độ thực sự ổn định, không thả khi đang mùa gió lạnh tràn về. Nhiệt độ nước tôm cá cần được trại giống thuần cho đúng nhiệt độ môi trường trước khi thả. Nếu sau khi thả giống lại gặp những cơn mưa bất thường, ngay lập tức dùng vôi bột rải đều trên khắp bờ, mặt ao với lượng 20 kg/ 1000m2 để khắc phục tình trạng pH giảm đột ngột làm tăng độc tính của khí H2S, ảnh hưởng đến sức khoe cá/tôm nuôi
2. Quản lý các yếu tố môi trường
• Giữ mực nước sâu >2m để ổn định nhiệt độ môi trường, hạn chế các hoạt động dễ gây shock cá như: kéo lưới sang cá, chài kiểm tra … Che chắn ao bằng bạt, lưới kín để chắn gió. Trên mặt nước ao, bè có thể thả một ít bèo dâu để làm giảm mặt tiếp xúc với không khí, từ đó hạn chế được sự chênh lệch nhiệt độ.
• Tạo nơi trú ẩn (nếu nhiệt độ quá lạnh) tôm, cá, có thể dùng chà cây ở một vùng nhỏ nào đó trong ao. Tuy nhiên phải đảm bảo rằng cây, chà làm nhà cho tôm cá phải được sát trùng và phơi thật kỹ
• Định kỳ dùng vôi bột hay một số thuốc sát trùng như Anti Algae, Virunet, Sorbatox, Aquatox, . . . để ngăn chặn sự xâm nhập của các mầm bệnh. Đặc biệt khi nhiệt độ thay đổi, tôm cá sẽ di chuyển xuống đáy ao. Vì vậy, cần đặc biệt chú ý môi trường đáy ao vì nơi đây chính là nơi tích tụ các mùn bã hữu cơ, khí độc, nấm và vi khuẩn có hại. Có thể tăng cường sục khí để cung cấp đầy đủ oxy cho các tầng nước, hạn chế tình trạng stress cho tôm, cá.
• Với ao tôm, có thể bơm nước từ đáy ao lắng qua để có thể cung cấp thêm nước sạch có nhiệt độ ổn định.
• Trong một số trường hợp, có thể gây màu nước để giúp hấp thu tối đa năng lượng mặt trời.
• Với các hệ thống nuôi bể; nuôi trong nhà kín, có thể sử dụng một số hệ thống nâng nhiệt để giữ nhiệt độ ổn định khi trời lạnh.
3. Quản lý thức ăn
• Khẩu phần ăn cho tôm cá trong mùa lạnh thực sự là một vấn đề quan trọng cần được lưu ý. Vì khi nhu cầu năng lượng cơ thể giảm đi, tôm cá chỉ duy trì cơ thể ở mức hoạt động thấp và cũng chính vì vậy thời gian nuôi cũng kéo dài hơn. Nếu cho ăn dư thừa sẽ làm xấu môi trường ao đi, tạo điều kiện cho các mầm bệnh phát triển đồng thời sẽ gây lãng phí cho người nuôi.
• Với ao tôm, khi nhiệt độ giảm 2oC thì lượng thức ăn ngay lập tức điều chỉnh giảm 30-50% lượng thức ăn hàng ngày và khi nhiệt độ ổn định lại cần theo dõi khả năng bắt mồi để điều chỉnh cho phù hợp
• Riêng với các loại cá, cần theo dõi khả năng bắt mồi để điều chỉnh cho phù hợp nhất tuỳ theo giống loài. Một số loài ăn tạp như cá tra, rô phi, thời gian tiêu hoá trong đường ruột hoàn toàn có thể lên 24-36 giờ. Vì vậy người nuôi có thể tính toán giảm số lần cho ăn thay vì giảm lượng thức ăn mỗi cữ sẽ cho kết quả tốt hơn.
• Bổ sung thêm các chất hỗ trợ như Vit C, Vit nhóm B, men tiêu hoá như B Glutan, Cpower, thảo dược Oregold … nhằm tăng sức đề kháng cũng như hấp thu của tôm/cá để có thể cung cấp thêm nước sạch có nhiệt độ ổn định.
• Trong một số trường hợp, có thể gây màu nước để giúp hấp thu tối đa năng lượng mặt trời.
• Với các hệ thống nuôi bể; nuôi trong nhà kín, có thể sử dụng một số hệ thống nâng nhiệt để giữ nhiệt độ ổn định khi trời lạnh